Forse verslechtering bedrijfsomstandigheden in november

De Nevi Inkoopmanagersindex voor de Nederlandse industrie blijft hangen op een zeer lage score. Ondanks een kleine verbetering, van 43.8 in oktober naar 44.9 in november 2023, illustreert de lage score nog steeds de malaise binnen de industrie. Het is de vijftiende maand op rij dat de industrie geconfronteerd wordt met minder nieuwe orders en daarom minder produceert.

Deze verslechtering was minder groot dan vorige maand en de kleinste sinds augustus, maar bleef aanzienlijk. Hiermee komt de huidige periode van krimp op vijftien maanden. De zwakke klantvraag was in november wederom een belangrijke reden voor de verslechtering van de bedrijfsomstandigheden in de Nederlandse industrie. De bedrijven maakten melding van aanhoudende afnames van zowel de productieomvang als het aantal nieuwe orders. Het bedrijfsvertrouwen daalde ondertussen verder tot onder het historisch gemiddelde en de bedrijven verkleinden zowel de voorraad gereed product als de materiaalvoorraad. Om hun concurrentievermogen te vergroten, verlaagden de productiebedrijven hun verkoopprijzen opnieuw, ondersteund door een verdere aanzienlijke daling van de inkoopkosten.

Het aantal nieuwe exportorders was halverwege het laatste kwartaal van 2023 eveneens kleiner. De daling van de buitenlandse vraag naar in Nederland geproduceerde goederen was bovendien aanzienlijk en iets groter dan vorige maand. De panelleden schreven deze daling vaak toe aan de zwakke internationale vraag uit met name de Europese landen.

Black Friday

“Ondernemers zetten steeds vaker het prijswapen in om de verkopen aan te jagen. De afgelopen maand stond daarom niet alleen de detailhandel in het teken van Black Friday, maar de industrie in feite ook”, schrijft David Kemps, sector banker industrie bij ABN AMRO in zijn redactioneel commentaar op de Nevi PMI deze maand. “Ondersteund door lagere materiaalprijzen en overtollige voorraden gereed product verlaagden veel industriële bedrijven hun verkoopprijzen om extra omzet te genereren. Ook staat kostenverlaging hoog op de managementagenda. De personeelsomvang wordt teruggebracht in lijn met het gedaalde productievolume en klantvraag. Vooral tijdelijke en uitzendcontracten worden opgezegd. Daarnaast worden voorraadposities verder afgebouwd om meer cash vrij te maken en hoge rentelasten te voorkomen.” Volgens Kemps is niet alles kommer en kwel: “Waar machinebouwers minder orders binnenkrijgen omdat veel kopers nieuwe investeringen in kapitaalgoederen uitstellen, zien de reparatie- en onderhoudsbedrijven hun omzetten juist stijgen. Ook de toeleveranciers aan de hightechindustrie draaien nog op volle toeren. Met een goed gevuld orderboek kunnen zij nog maanden vooruit.” 

Cashflow

Vanwege de lagere orderaantallen verkleinden de bedrijven in november hun productieomvang. Er werd ook melding gemaakt van personeelstekorten waardoor sommige bedrijven gedwongen waren om hun productie te verminderen. 

Er was in november opnieuw sprake van banenverlies in de productiesector. Hiermee komt de periode van krimp op zes maanden. Deze daling van de werkgelegenheid was bovendien groter dan die van oktober. Veel panelleden gaven aan dat zij hun personeelsbestanden hadden aangepast aan de onbenutte capaciteit en de zwakke vraag.

De aanhoudende daling van de hoeveelheid onvoltooid of nog niet uitgevoerd werk was een verder teken van overcapaciteit bij de bedrijven. Sommige bedrijven konden hun achterstanden verkleinen vanwege de betere beschikbaarheid van materialen. De zwakke vraag in de sector leidde opnieuw tot een forse verbetering van de levertijden omdat de leveranciers meer capaciteit hadden.

De bedrijven verkleinden in november opnieuw hun inkoopactiviteiten als gevolg van de zwakke vraag en om de cashflow te verbeteren. Dit leidde tot een aanzienlijke daling van de materiaalvoorraad. De panelleden gaven ook aan dat er minder noodzaak was voor extra voorraad door de betere beschikbaarheid van grondstoffen. 

Optimisme en zorg

Op het prijsfront was er bij zowel de inkoop- als de verkoopprijzen sprake van een daling. De inkoopprijzen daalden fors en er werd melding gemaakt van lagere grondstofprijzen. De bedrijven berekenden deze dalingen echter slechts ten dele door aan hun klanten en de daling van de verkoopprijzen was daardoor bescheiden. 

Tot slot waren de bedrijven optimistisch over hun productieomvang voor de komende twaalf maanden, al gaf een aantal bedrijven aan bezorgd te zijn over de huidige zwakke marktomstandigheden, vooral die in de bouwsector.