Minder spanning op arbeidsmarkt

Bij de ondernemers in de MKB-maakindustrie is de binnenlandse- en buitenlandse orderpositie bij net zo veel bedrijven toe- als afgenomen. De waardering van de orderpositie is ‘zuinigjes’ te noemen en voor het eerste kwartaal van 2024 worden geen sterke veranderingen van de orderpositie verwacht. Het aantal bedrijven met vacatures is voor het vierde kwartaal op rij weer iets afgenomen. Dit zijn de belangrijkste uitkomsten van de Koninklijke Metaalunie Economische Barometer van de MKB-maakindustrie van het vierde kwartaal van 2023. 

Sectoren die beduidend slechter presteren dan gemiddeld, zijn de aan de bouw toeleverende bedrijven en de metaalwarensector. Bedrijven die gemiddeld genomen beter presteren zijn oppervlaktebehandelaars en de machinebouwers. In deze Barometer is een extra vraag gesteld over netcongestie, de problemen die bedrijven ervaren met hun elektriciteitsaansluiting. Daaruit blijkt dat 20% van de geënquêteerde MKB-maakbedrijven hier inmiddels last van heeft in de bedrijfsvoering. 

Orderpositie binnenland

Na een vrij sterke daling van de orderpositie binnenland in het derde kwartaal, is deze in het vierde kwartaal nagenoeg gestabiliseerd. Bij 22% van de bedrijven is de binnenlandse orderpositie afgenomen, terwijl deze bij 24% is toegenomen. De waardering van de orderpositie ligt op bijna hetzelfde niveau als in het derde kwartaal. 28% van de bedrijven geeft aan tevreden te zijn over de binnenlandse orderpositie, een jaar geleden was bijna de helft van de respondenten tevreden. De verwachtingen voor het eerste kwartaal van 2024 zijn ‘stabiel’ te noemen. 22% van de respondenten geeft aan een betere orderpositie te verwachten, terwijl 20% van hen een verslechtering verwacht, per saldo een groei van maar 2%. De gemiddelde orderportefeuille in weken is in het vierde kwartaal hersteld. De gemiddelde orderportefeuille was aan het einde van het derde kwartaal ruim 8 weken en is eind 2023 net als het jaar daarvoor 11 weken.

Orderpositie buitenland

Van de geënquêteerde bedrijven geeft 35% aan te exporteren, 10% van de exporterende bedrijven exporteert tot 10% van hun omzet. De overige 25% van deze ondernemers exporteert gemiddeld ruim een derde van hun omzet. Het afgelopen anderhalf jaar was het aandeel ondernemers met een krimpende export-orderportefeuille steeds groter dan het aandeel ondernemers waarbij deze toenam. In het vierde kwartaal houden beide partijen elkaar in evenwicht. Dat wil zeggen bij 28% van de bedrijven is de orderportefeuille toegenomen, bij 28% is deze afgenomen en bij 44% gelijk gebleven. 

Het aandeel ondernemers dat de exportpositie positief beoordeelt, is net iets groter dan het aandeel dat de exportportefeuille als negatief beoordeelt. De verwachting voor de orderpositie buitenland voor het eerste kwartaal van 2024 is vrijwel gelijk aan de realisatie in het vierde kwartaal van 2023. 25% van de exporterende bedrijven verwacht een groei van de orderpositie buitenland, terwijl 28% een krimp verwacht.

Prijzen

In het vierde kwartaal van 2023 heeft 28% van de respondenten de verkoopprijs verhoogd, terwijl 9% de prijzen juist heeft verlaagd. Prijsverhogingen vinden beduidend minder vaak plaats dan een jaar geleden, toen als gevolg van de gestegen grondstofprijzen. 

Bij de MKB-maakbedrijven die aan deze Economische Barometer hebben deelgenomen werken gemiddeld 21 medewerkers, 92% met een vaste aanstelling en circa 8% met een flexibel contract. Ook dit kwartaal houden de bedrijven die het afgelopen kwartaal meer en minder medewerkers in dienst hebben elkaar in evenwicht. Bij 12% van de bedrijven waren er meer medewerkers werkzaam, terwijl dit bij 13% van de respondenten minder was. 

Het aandeel bedrijven dat vacatures heeft uitstaan daalt geleidelijk. Anderhalf jaar geleden had 55% van de respondenten tenminste een vacature uitstaan, een jaar geleden was dit 50% en eind 2023 is dat nog 44%. Het gemiddeld aantal vacatures per bedrijf is eind 2023 2,2. Dit was anderhalf jaar geleden 2,6. Afgezet tegen alle medewerkers hebben de respondenten gemiddeld voor 4,6% van het totale personeelsbestand aan vacatures openstaan. 

In het derde kwartaal gaven relatief weinig respondenten aan er vertrouwen in te hebben de openstaande vacatures in te kunnen vullen (60%). Nu schat men dit weer iets positiever in. Begin 2024 verwachten de respondenten bijna 80% van de vacatures binnen een halfjaar in te vullen.

Winstgevendheid

Het aantal bedrijven dat aangeeft winst te maken, ligt de afgelopen drie kwartalen redelijk op hetzelfde niveau. Bijna driekwart van de bedrijven geeft aan winst te maken, terwijl een kleine 10% aangeeft verlies te maken. De overige 17% draait quitte. De ontwikkeling van het bedrijfsresultaat is toegenomen ten opzichte van het derde kwartaal. In het vierde kwartaal nam bij 31% van de bedrijven het bedrijfsresultaat toe, terwijl dit bij 25% afnam, per saldo is dit 6% positief. Een kwartaal eerder was dit 12% negatief. 

De vraag hoe de ondernemer het bedrijfsresultaat waardeert, wordt veel positiever beantwoord dan drie maanden eerder in 2023. 56% van de respondenten geeft aan tevreden te zijn met het bedrijfsresultaat over het vierde kwartaal, terwijl dit over het derde kwartaal slechts 26% was. Voor het eerste kwartaal van 2024 verwacht de sector gemiddeld genomen eenzelfde bedrijfsresultaat als voor het vierde kwartaal van 2023: 19% van de respondenten verwacht een beter resultaat, 20% slechter en 61% eenzelfde bedrijfsresultaat. 

Netcongestie

Omdat er momenteel veel te doen is over netcongestie, is hierover in de Economische Barometer een extra vraag opgenomen. Gemiddeld ervaart een op de vijf geënquêteerde bedrijven op dit moment een problemen in de bedrijfsvoering door de netcongestie. Er zijn ook ondernemers die aangeven op termijn problemen te verwachten. 

Op de vraag wat als belangrijkste probleem wordt ervaren geeft:

• 5% van de respondenten aan dat zij niet of minder kunnen verduurzamen dan ze zouden willen. Bijvoorbeeld het niet kunnen plaatsen van zonnepanelen.

• 6% van de respondenten aan dat ze met hogere kosten komen te zitten. Hierbij worden hogere energiekosten en het niet kunnen terugleveren genoemd. Maar ook schade door te hoge piekspanning.

• 9% van de respondenten geeft aan de productiecapaciteit niet te kunnen uitbreiden. Dit varieert van het niet kunnen bijplaatsen van een extra machine tot niet kunnen verhuizen.